راهنمای کامل درمان جوش صورت و رفع آکنه
درمان جوش صورت از چالش‌های جدی مراقبت پوست است که با کمک روش‌های علمی به پیشرفت‌های قابل‌توجهی دست یافته است.
جوش صورت عارضه‌ای که همه ما کمابیش آن را تجربه کرده‌ایم. گاهی رفع جوشهای صورت به بزرگ‌ترین آرزوی زندگی ما تبدیل می‌شود. دانه‌های کوچکی با سرهای رنگی مختلف که گاهی در سطح وسیع ظاهر می‌شوند؛ ولیکن حتی وجود یک دانه از آنها در نواحی خاصی از بدن می‌تواند به چالش بزرگی تبدیل شود. اما حقیقتاً جوشها چه هستند و چگونه درمان می‌شوند؟
انواع جوش صورت یا آکنه
جوش معمولی یا به روایت پزشکان آکنه ولگاریس همان جوشهای سرسیاه، سرسفید و انواع دیگر جوشها روی پوست است که اغلب اوقات در روی صورت، شانه‌ها، سینه و پشت خودنمایی می‌کند که البته با همین معیارها می‌توان به انواع معروف آکنه نگاهی اجمالی داشت.
کومدون‌ها
کومدو به ضایعه نخستین آکنه نیز گفته می‌شود. درواقع فولیکول مو که با چربی و سلول مرده پوست مسدود شده باعث ایجاد آن است. کومدون‌ها می‌توانند باز یا بسته باشند.
جوش سرسیاه
جوش سر سیاه همان کومدون‌های هستند که در سطح پوست باز شدند و به کومدون باز نیز معروف هستند. آنها با چربی اضافی و سلول مرده پر شده‌اند. برخلاف تصور علت رنگ سیاه روی جوش آلودگی نیست و این رنگ ناشی از انعکاس نامنظم نوری است که از فولیکول مسدود شده مو منتشر می‌شود.
جوش سرسفید
جوش سرسفید در درمان جوش صورت از معروف‌ترین جوشها و جزو آن دسته از کومدون‌هایی هستند که در سطح پوست بسته می‌مانند و علت شکل‌گیری آنها ممانعت سلول چربی و پوست از باز شدن فولیکول‌های مسدود شده است.
پاپول‌ها
پاپول آن دسته از کومدون‌هایی هستند که به‌صورت برجستگی قرمز یا صورتی روی پوست ظاهر شده و ایجاد التهاب می‌کنند و به نام جوش نوک تیز هم معروف هستند. گاهی لمس جوش نوک تیز همراه با درد است. درعین‌حال برداشتن یا فشار دادن آنها موجب تشدید التهاب یا حتی ایجاد زخم می‌شود.
پوسچول
پوسچول از انواع جوش ملتهب است که با مشخصه سر سفید و یک حلقه قرمز در اطراف برآمدگی شناخته می‌شود. به‌طور معمول برجستگی با چرک سفید یا زرد پر می‌شود و به همین دلیل به نام چرک دانه نیز شناخته می‌شود.
تلاش شخصی برای فشردن یا برداشتن پوسچول می‌تواند باعث ایجاد اسکار یا لکه‌های تیره روی پوست شود.
ندول‌ها
ندول‌ها همان برجستگی بزرگ (بزرگ‌تر از پاپول) و ملتهبی هستند که هنگام لمس مقاومت می‌کنند. هنگام پاره شدن یک کومدون بزرگ ایجاد می‌شود و به علت اینکه ندول‌ها در عمق پوست ایجاد می‌شوند، درمان آنها باید توسط متخصص پوست باشد تا از به جا ماندن زخم جلوگیری شود.
کیست‌ها
در درمان جوش صورت با کیست‌ها نیز روبرو می‌شویم که شباهتی به کورک دارند ضایعه‌های بزرگ و به‌صورت کیسه‌های مایعی از چرک هستند. با اینکه کیست‌ها همراه ندول‌ها دیده می‌شوند؛ ولی از آنها مخرب‌تر هستند.
درمان جوش صورت
درمان جوش صورت روشی کاملاً علمی و حساسی است که باید با شناخت کامل انجام شود. اگرچه شاید داروی جوشهای سرسیاه و سرسفید در مواردی مشابه هم باشد یا جوشهای سرسیاه را بتوان با داروی بدون نسخه رفع کرد؛ ولی کلید موفقیت درمان جوش صورت همین انتخاب دارو‌ها و اطمینان از تاثیر آنها است. اما بهتر است قبل شناخت انواع روش‌های درمانی جوش صورت به تعریف شدت آکنه نگاهی داشته باشیم.
آکنه خفیف
برای تشخیص شدت جوش صورت باید بدانید که اگر کمتر از ۲۰ جوش سرسفید یا سرسیاه یا کمتر از ۱۵ برجستگی ملتهب یا در کل کمتر از ۳۰ ضایعه داشته باشید دچار آکنه خفیف شده‌اید.
آکنه متوسط
ظهور ۲۰ تا ۱۰۰ جوش سرسفید یا سرسیاه یا ۱۵ تا ۵۰ برجستگی ملتهب یا در کل ۳۰ تا ۱۵۰ ضایعه شدت آکنه را در سطح جوش متوسط تعریف می‌کند.
آکنه شدید
آکنه شدید انواع مختلفی دارد که از مشهورترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- آکنه ندولوکیستیک
- فولیکولیت باکتری گرم منفی
- آکنه فولمینانس
- آکنه کونگولوباتا
به‌عنوان مثال، بیماران آکنه ندولوکیستیک شدید دچار کیست‌ها و ندول‌های ملتهب زیادی هستند. ممکن است این آکنه جای زخم به جای بگذارد که با دخالت پزشک می‌توان آن را کاهش دارد.
انواع روش‌های درمان جوش صورت
گاهی می‌توان با تکنیک‌هایی پنهان کردن جوش صورت موقتاً آنها را تحمل کرد. کرم‌های پوشش‌دهنده و لوازم آرایشی بر پایه آب و بدون نسخه که در داروخانه موجود هستند، یکی از این راه‌ها است. گاهی نیز نمی‌توان جلوی انتشار آکنه را گرفت، بااین‌وجود اجرای درمان‌های معمولی نقش تسکینی مهمی دارند. بنابراین صرف نظر از نتایج استراتژی‌های که به‌عنوان انواع روش‌های درمانی جوش صورت مطرح می‌شوند شناخت آنها از اهمیت بالایی قرار دارند.
بهترین روش‌های درمان جوش صورت روی اهداف زیر مانور می‌دهند:
- مهار سبوم که توسط غده‌های سباسه تولید می‌شود.
- محدود کردن رشد باکتری‌ها
- ریزش سلول‌های پوست برای باز کردن منافذ
- کنترل هورمون‌های مردانه در پوست
درمان بدون نسخه جوش صورت
در درمان جوش صورت بدون نسخه، استفاده از آب و صابون می‌تواند نخستین گام برای رفع آکنه باشد. پاکسازی ملایم صورت با آب و صابون به‌صورت روزانه بیش از دوبار مفید است؛ لیکن آکنه‌ای که از قبل وجود داشته را از بین نمی‌برد.
صابون‌ها و پاک کننده‌های زیادی برای درمان آکنه معرفی می‌شوند؛ لیکن اغلب صابون‌های موثر باید حاوی مواد زیر باشند:
- اسید گلیکولیک
- گوگرد
- اسید سالیسیلیک
- بنزوئیل پراکسید
این مواد به اضافه چند ماده دیگر کلید‌های حل معمای رفع جوش صورت بدون نسخه است.
رتینول
رتینول به‌عنوان مانع ایجاد جوش رشد سلول‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با افزایش گردش سلولی به باز شدن منافذ کمک می‌کند. البته رتینول در گذشته تنها با نسخه پزشک قابل استفاده بودند و در دسته درمان‌های نسخه‌ای جوش صورت جای دارند. ژل دیفرین تنها رتینوئید موضعی است که مجاز به استفاده در درمان بدون نسخه جوش است.
در شروع استفاده امکان دارد وضعیت آکنه بدتر شود؛ ولی این ظهور ناگهانی آکنه‌ها به دلیل تاثیر رتینول روی جوش‌هایی است که قبلاً در زیر پوست شما برای خودنمایی آماده شده بودند. مصرف رتینول باید مداوم باشد و برای مشاهد نتایج باید حدود ۸ تا ۱۲ هفته صبوری کنید.
گوگرد
گوگرد (سولفور) در ترکیب سایر مواد مانند اسید سالیسیلیک، الکل، سولفاستامید سدیم و بسیاری از مواد ضد جوش عامل مهمی است. مصرف گوگرد به‌تنهایی توصیه نمی‌شود چراکه بوی نامطبوعی دارد و می‌تواند منجر به تغییر رنگ موقت پوست شود.
گوگرد با جلوگیری از مسدود شدن منافذ پوست و رشد باکتری به درمان جوش صورت کمک می‌کند.
اسید سالیسیلیک
اسید سالیسیلیک عامل مناسبی برای اصلاح ریزش غیر‌طبیعی سلول‌ها است. اسید سالیسیلیک در مورد جوشهای صورت خفیف به‌عنوان باز کننده منافذ عمل کرده تا ضایعات پوستی کمتر شود.
استفاده مداوم از محصولات دارای اسید سالیسیلیک تنها راه بهره‌مندی از مواهب آن است و توقف مصرف به‌معنای بسته شدن منافذ و عود جوش صورت است. اسید سالیسیلیک بر تولید سبوم تاثیری ندارد و در اغلب محصولات درمان جوش صورت همچون پدها، لوسیون‌ها و کرم‌ها موجود است.
بنزوئیل پراکسید
بنزوئیل پراکسید (بنزوئیل پروکساید) گزینه مناسب و خفیفی برای درمان جوش صورت بدون نسخه است. پژوهشگران معتقدند بنزوئیل پراکسید موجب از بین رفتن باکتری‌های مرتبط با آکنه می‌شود. البته برای مشاهده نتایج این عملیات حداقل ۴ هفته استمرار و زمان نیاز است.
بنزوئیل پراکسید همانند دیگر درمان‌های بدون نسخه تاثیری بر تولید سبوم یا نحوه ریزش سلول فولیکول پوست ندارد. به‌همین جهت با ترک مصرف دوباره شاهد ظهور آکنه صورت خواهید بود.
بنزوئیل پراکسید که در انواع لوسیون، فوم، پد پاک کننده، کرم و ژل موجود است می‌تواند موجب خشکی پوست شود. درعین‌حال بنزوئیل پراکسید باعث سفید شدن پارچه نیز می‌شود؛ پس اگر به‌عنوان مثال برای پشت یا سینه‌ها از آن استعمال می‌کنید، بهتر است لباس زیر قدیمی بپوشید.
الکل و اَسِتون
گاهی الکل و استون نیز به‌عنوان درمان جوش صورت بدون نسخه معرفی می‌شوند. الکل را می‌توان یک عامل ضد باکتری ملایم و استون را از بین برنده چربی سطح پوست دانست.
حضور الکل یا استون در ترکیب محصولات ضد آکنه رایج است؛ ولی در کل این مواد پوست را خشک کرده و تاثیر اندکی روی جوش دارند و طبیعی است که پیشنهاد مورد علاقه متخصصان پوست نیستند.
داروهای گیاهی جوش صورت
داروهای گیاهی ضدآکنه یا به‌عبارت کلی درمان ارگانیک جوش صورت بازار پرهیاهویی دارند. هر چند بسیاری از اثرات داروهای گیاهی تبلیغی است و از آنجا که هنوز فواید آنها از طریق روش‌های علمی به اثبات نرسیده بعید است سودی را، حداقل برای مصرف‌کنندگان به‌همراه داشته باشد.
درمان جوش صورت به طور موقتی طبیعی
روش‌های ساده برای همزیستی مسالمت‌آمیز با آکنه نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال هنگامی‌که جوشها به‌اندازه‌ای بزرگ شدند که آماده انفجار هستند، بهتر است یک حوله داغ را برای چند دقیقه روی آنها بمالید تا روند ترکیدن آن تسریع شود.
نکته مهم این است که جوشها ملتهب فقط باید توسط پرستار یا پزشک و به کمک ابزار جراحی با رعایت اصول ضدعفونی‌کننده باز شوند. بازی با جوشها و اعمال فشار نامناسب یک عامل رایج التهاب بیشتر و ایجاد زخم‌های دائمی است.
درمان‌های نسخه‌ای جوش صورت
درمان جوش صورت با نسخه ماحصل معاینه پزشک متخصص پوست روی آکنه‌ها است. یک گزینه رایج استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت موضعی یا خوراکی است. همان‌طور که انتظار می‌رود آنتی‌بیوتیک‌ها با پاکسازی پوست مانع افزایش باکتری‌های مولد جوش صورت می شوند و به کاهش التهاب درمان جوش صورت کمک می‌کنند.
توجه کنید که: مصرف داروهای نسخه‌ای بدون تجویز پزشک می‌تواند عوارض غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد.
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها موضعی قدرت نفوذ کمتری در پوست دارند؛ لیکن مصرف سیستمیک آنتی‌بیوتیک‌ها (خوراکی یا تزریقی) سراسر بدن و غدد چربی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اگرچه در نگاه اول تاثیر مصرف آنتی‌بیوتیک سیستمیک موثر است؛ ولی باید منتظر عوارض جانبی بیشتری (همچون افزایش مقاومت باکتری‌های پوست)هم بود به همین دلیل مصرف آنها در موارد شدید آکنه توصیه می‌شود.
برای کاهش عوارض جانبی گاهی مصرف آنتی‌بیوتیک با بنزوئیل پراکسید نیز پیشنهاد می‌شود. تعداد زیادی از آنتی‌بیوتیک‌ها خوراکی آکنه نباید در دوران بارداری مصرف شود.
آنتی‌بیوتیک‌ها نیز در ترکیبات انواع کرم‌ها، لوسیون‌ها، محلول‌ها، ژل‌ها، فوم‌ها و پدها دیده می‌شوند.
آنتی‌بیوتیک‌های ضد التهابی درمان جوش صورت
نام‌هایی همچون کلیندامایسین موضعی یا اریترومایسین نیز از دسته داروهای ضدالتهاب و آنتی‌بیوتیکی هستند که همیشه باید با یک رتینوئید موضعی یا بنزوئیل پراکسید ترکیب شوند.
اگرچه اریترومایسین خوراکی نیز تجویز می‌شود؛ ولی خطر مقاومت نسبت به اثرات آن وجود دارد که منتج به محدود شدن فواید آن می‌شود. به‌طور کلی آنتی‌بیوتیک‌ها در قالب ترکیبی با دیگر داروهای باز کننده فولیکول به‌کار گرفته می‌شوند.
از دیگر آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی ضدآکنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مینوسیکلین
- تتراسایکلین
- داکسی سایکلین
این حقیقت را فراموش نکنید که آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر عوامل ایجاد جوش را رفع نمی‌کنند و دوره درمانی آنها نیز از چند هفته تا چند ماه است. پس فریب تبلیغات درباره آنها را نخورید و از مصرف بدون نسخه پزشک خودداری کنید.
مشتقات ویتامین A
مشتقات ویتامین A یا همان‌طور که معروف هستند، رتینوئیدها به دو صورت خوراکی و موضعی مصرف می‌شوند.
مشتقات ویتامین A هنگام مصرف موضعی روی رشد و ریزش پوست باعث رفع جوشهای متوسط تا شدید می‌شوند. اگرچه عوارض مصرف موضعی آنها کم گزارش شده و شامل قرمزی، خارش پوست و خشکی است؛ ولی هنوز هم برای زنان باردار یا شیرده تجویز نمی‌شوند.
مشتقات ویتامین A در درمان جوش صورت با موادی همچون آنتی‌بیوتیک‌ها خوراکی و بنزوئیل پراکسید استفاده می‌شوند.
ایزوترتینوئین
یک راه موثر در درمان جوش صورت شدید یا آکنه کیستیک مصرف ایزوترتینوئین است. ایزوترتینوئین در هر سه علت ایجاد آکنه موثر است و بیشتر اوقات یک راه‌حل نهایی پس از مبارزه سخت و ناموفق در درمان آکنه است.
عوارض ایزوترتینوئین عامل مهمی در دقت استفاده از آن است. برخی پژوهشگران به افزایش خطر افسردگی، ایجاد بیماری التهابی و حتی خطر تمایل به خودکشی را از عوارض ایزوترتینوئین معرفی کرده‌اند.
نقص شدید مادرزادی در زنان باردار یک نمونه از خطرات ایزوترتینوئین است به همین دلیل در هنگام استفاده از محصولات حاوی این مواد همچون نام‌های ژنریک راکوتان، زناتان، سوترت، آبسوریکا، کلارویس بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
از سوی هر چند عوارض دیگر مانند درد ماهیچه‌ها و مفاصل، افزایش سطح تری گلیسیرید، کاهش دید در شب، گاهی ریزش موقتی مو، خشکی پوست و لب‌ها و سردرد را می‌توان به فهرست عوارض درمان جوش صورت با ایزوترتینوئین اضافه کرد؛ لیکن در صورت تجویز پزشک بیمار اجازه قطع درمان تا برطرف شدن آکنه را ندارد.
اسید آزلائیک
اسید آزلائیک نیز خواص ضدالتهابی و ضد باکتری دارد و مورد مصرف معروفی برای درمان آکنه دوران بزرگ‌سالی یا روزاسه است. این ماده که به‌صورت کرم، ژل و فوم قالب تهی است؛ ممکن است در درمان جوش صورت خفیف نیز موثر باشد.
داپسون
داپسون نیز برای درمان جوش صورت و برخی مشکلات پوستی (حتی با برخی دیگر از دارو‌ها برای درمان جذام) مصرف می‌شود. این آنتی‌بیوتیک سولفونی ضد التهاب باکتری است و به‌صورت ژل موضعی قابل ابتیاع است.
اسپیرونولاکتون
اسپیرونولاکتون از داروهای برجسته در درمان جوش هورمونی است که کنترل عملکرد هورمون‌های بدن روی غدد چربی می‌پردازد.
اسپیرونولاکتون به‌صورت خوراکی و برای زنان دچار تشدید جوش هنگام قاعدگی یا دوران یائسگی به کار گرفته می‌شود؛ ولی هنوز برای درمان آکنه توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) تأیید نشده است. این دارو با برند آلداکتون نیز شناخته می‌شود.
کلاسکوترون
کلاسکوترون را باید از جمله درمان‌های جدید و مورد تایید FDA در ۳۸ سال گذشته دانست که برای جوش متوسط تا شدید و آکنه ولگاریس تجویز می‌شود.
اگرچه هنوز نحوه عملکرد کلاسکوترون چندان مشخص نیست؛ ولی این دارو به کنترل هورمون‌های موثر در ایجاد آکنه می‌پردازد.
کلاسکوترون که با نام تجاری Winlevi نیز معروف است، جایگزینی برای اسپیرونولاکتون است. این دارو با سوابق درمانی خوب، تاثیر خود را برای درمان جوش صورت در مردان و زنان بالای ۱۲ سال نشان داده است.
قرص‌های ضدبارداری خوراکی
شاید حضور قرص‌های ضدبارداری خوراکی در فهرست انواع درمان‌های جوش صورت کمی عجیب باشد؛ ولی آنها به‌واسطه وجود هورمون‌های زنانه در ترکیباتشان و مقابله با اثر هورمون‌های مردانه همچون تستوسترون در کاهش آکنه موثر هستند.
البته استفاده از آنها محدود به بیماران زن است که برای بهره‌مندی از نتایج آن باید ۳ تا ۴ ماه مصرف دارو را ادامه دهند. از عوارض قرص‌های ضدبارداری خوراکی لخته شدن خون، حالت تهوع، حساس شدن بینی و لکه بینی است.
عوارض درمان جوش صورت یا آکنه
بسیاری از درمان‌ها با عوارض همراه هستند و درمان جوش صورت نیز می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. برای کنترل و عدم غافلگیری هر بیمار قبل از شروع روش درمانی باید تستی را تجربه و با احتیاط اقدام کند.
افرادی که آکنه موجب کاهش عزت‌نفس یا نارضایتی آنها شده یا کسانی که مبتلا به موارد شدید و مداوم جوش صورت هستند نیاز ویژه به مراقبت از پوست توسط متخصص پوست دارند.
در درمان جوش صورت تداخلات دارویی نیز باید جدی گرفته شود. به‌عنوان مثال بنزوئیل پراکسید می‌تواند روی بعضی از اثرات رتینوئیدهای موضعی موثر باشد و به همین جهت مصرف آنها در زمان مشخصی از روز توصیه نمی‌شود.
داروهای جوش صورت می‌تواند موجب واکنش آلرژیک نادر با تحریک شدید شوند. علائمی مانند موارد زیر بعد از مصرف داروی آکنه را جدی بگیرید و با پزشک در میان بگذارید.
- مشکل در تنفس
- احساس ضعف
- کهیر
- خارش
- تورم صورت یا زبان
سوالات متداول درمان جوش
جوشها یک نوع عارضه پوستی شایع و معمولا بی‌خطر هستند. آنها زمانی ظاهر می‌شوند که غدد چربی پوست شما مقدار زیادی چربی به نام سبوم تولید می‌کند که می‌تواند منجر به مسدود شدن منافذ و ایجاد جوش شود.
از بین بردن جوشهای صورت تا شش هفته طول می‌کشد، اما جوشهای کوچک‌تر تنها در عرض چند روز ناپدید شوند.
دو بار در روز صورت خود را با پاک کننده های ملایم بشویید.
از تونرها و کرم‌های دارای اسید سالیسیلیک برای کمک به پاکسازی منافذ استفاده کنید.
از پوست صورت خود در برابر نور مستقیم خورشید محافظت کنید.
پوست‌تان را مرطوب نگه دارید.
از ماسک خاک رس یا ماسک های دیگر مخصوص پیشگیری از آکنه استفاده کنید.
می‌تواند مفید باشد. در واقع یخ به تنهایی نمی‌تواند جوش را درمان کند، اما می‌تواند تورم و قرمزی را کاهش دهد و باعث شود که جوش کمتر به چشم بیاید. یخ همچنین دارای اثر بی‌حس‌کنندگی است که می‌تواند درد را به‌طور موقت برای جوشهای دارای التهاب‌های شدید کاهش دهد.
جوش مقعدی به ندرت بدون درمان توسط پزشک از بین می‌رود. درمان ممکن است شامل تخلیه یا جراحی باشد. رایج‌ترین و ساده‌ترین روش درمان، تخلیه چرک از ناحیه عفونی توسط پزشک است.
برای از بین بردن جای جوش بر روی پوست می‌توان از روش‌های زیباسازی پوست مانند لیزر درمانی، میکرودرم، میکرونیدلینگ، تزریق ژل و … استفاده کرد.
